دربین مسلمان ها نیز مساجد بعنوان مراکز مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد آغازین شکل گیری تکان ها و جنبش های مردمی در نزاع علیه ظلم وستم به ویژه در طی معاصر، نقش گزینش کننده ای داشته اند .
مطالعه تاریخ معاصر میهن ما نماد می دهد که مساجد به عنوان راءس و پایگاه فقهی و فرهنگی، نقش بسیار حساس و خطیری در ساخت هسته های نخستین نهضت پویا و اصیل احیای اسلام انقلابی و جهت دهی به حرکت ها و جریانات مردمی داشته است. « انقلاب اسلامی کشور ایران به عنوان یک تکان اجتماعی، با استعمال از مساجد، شاگرد شد. شبکه مساجد و جلسات مذهبی همانند حلقه واسط میان رهبران انقلاب و مردم انقلابی بودند که وظیفه بسیج مردم را در جهت مخالفت سیاستهای حکم کننده بر ذمه داشتند.»[۱]
مساجد نه تنها در آدرس مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد ایجاد حرکت و جنبش و نیز آگاه سازی مردم مسلمان ایران از ظلم وستم رژیم شاهنشاهی نقش تأثیرگزار و عمیقی ایفاء نمود بلکه در کنار آن، هسته های اول مبارزات مسلحانه را نیز شکل دهی و سازماندهی کرد مثلا می توان به «عمده ترین تشکل و دسته مذهبی، سیاسی و نظامی که در یکی از مساجد جنوب تهران شکل گرفت اشاره نمود، تشکیل هیات های موتلفه اسلامی توسط برخی از متدینین و متعهدین مذهبی که در اولین حرکت خود حسن علی منصور، ابتدا وزیر رژیم سلطان را ترور کردند.«جمعیت خصوصی اصلاح حوزه»، «سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی»، «المنصورون» و دهها تشکل سیاسی، مذهبی و نظامی، بهره مطلع سازی، اطلاع رسانی و هدایت علما و روحانیت در مساجد و جلسات مذهبی و سازمانهای شرعی بود و نیز بعضا بنیادهای رفاهی، اقتصادی چون بنیاد رفاه و تعاون اسلامی را می توان نام موفقیت.
نمونه دیگرنقش و جایگاه مسجد در شکل دهی انقلاب اسلامی، سخنرانی امام خمینی(س) در مسجد اعظم قم بوده می‌باشد. در فروردین ماه سال ۱۳۴۳ حضرت امام خمینی به محض آزادی از زندان، از پیکار علیه رژیم دست بر نداشت و جهت غربت و خنثی نمودن تبلیغات و شایعات رژیم خودکامه پهلوی، بر پایه ی تفاهم علمای اسلام بارژیم ، در«مسجداعظم» باحضور خیل کثیری ازطبقات متفاوت مردم به ایراد سخنرانی پرداخت. او طی سخنانی ضمن تأکید بر ادامه نهضت، اعلام کردند که : «قدرتها و ابرقدرتها و نوکران آن ها مطمئن باشند که در صورتی خمینى یکه و فقط هم بماند به راه خود که شیوه مبارزه با بی دینی و ظلم و بی دینی و بتپرستى می باشد رزرو مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد ادامه مىدهد و به یارى خدا در کنار بسیجیان جهان اسلام، این پابرهنههاى مغضوب دیکتاتورها، خواب وارفته را از دیدگان جهانخواران و سرسپردگانى که به ستم و ظلم خویشتن اصرار مىنمایند سلب خواهد کرد.»[۲]
مساجد در کنار بستر سازی جهت ایجاد کرد حرکت های انقلابی در دیگر موارد نیز بسیار فعال ظاهر شده و با بسیج امکانات و نیروهای مردمی، سعی در رفع نیازها و امداد رسانی در مواقع ما یحتاج به نیازمندان و جراحت دیدگان بوده می‌باشد. از جمله می توان در پایه یاری رسانی از وقوع زلزله ها و حادثه ها ناگهانی که صورت می‌بخشید. نظیر زلزله بوئین زهرا و زمین‌لرزه سال ۱۳۴۷ه. ش جنوب خراسان، سال ۱۳۵۷ طبس نام توفیق که، مردم با همکاری امامان جماعات و متولیان مساجد، با گاز به یاری آسیب دیدگان شتافتند درصورتی که چه این تکان مردمی خوشایند رژیم پاد شاه نبود زیرا احساس نوعی حس ناتوانی رژیم را در عکس العمل با مشکلات در ذهن ها مردم تداعی میکرد. این امداد ها در واقع نه فقط گوشه ای از نوع دوستی و تلاش بلند، غیرت، و وجود شم تعاون و همدردی را در افکار زنده می کرد، بلکه به نوعی، آیتم های وحدت و همبستگی و تعهد مذهبی را نیزدر آنان بوجود می آوردو بیش از پیش به مساجد، نقش محوری و تشکیل داد وفاق در حوزه می‌بخشید.
همچنین مساجد این امکان را برای انقلابیون مهیا می آوردند که ذیل هر شرایطی و در هر موقعیتی، مسائل مربوط به حرکت اسلامی را زنده نگه داشته و تداوم ببخشند. یکی از زمان ها، بهره گیری از مراسم بزرگداشت و ترحیمی بود که معمولاً در مساجد برگزار میشد. مثلا « درسال ۱۳۴۸ ش، در مجلس بزرگداشتی که جهت درگذشت برادر استاد محمد تقی شریعتی درمسجد آقا حسین(بناها) درمشهد برگزار شده بود و افراد اهل نبرد هم حضور داشتند، گفتگوهایی پیرامون مسایل سیاسی و مبارزاتی جاری شماره تلفن مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد ساختن شد.» [۳]
دربین مسلمان ها نیز مساجد بعنوان مراکز مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد آغازین شکل گیری تکان ها و جنبش های مردمی در نزاع علیه ظلم وستم به ویژه در طی معاصر، نقش گزینش کننده ای داشته اند .
مطالعه تاریخ معاصر میهن ما نماد می دهد که مساجد به عنوان راءس و پایگاه فقهی و فرهنگی، نقش بسیار حساس و خطیری در ساخت هسته های نخستین نهضت پویا و اصیل احیای اسلام انقلابی و جهت دهی به حرکت ها و جریانات مردمی داشته است. « انقلاب اسلامی کشور ایران به عنوان یک تکان اجتماعی، با استعمال از مساجد، شاگرد شد. شبکه مساجد و جلسات مذهبی همانند حلقه واسط میان رهبران انقلاب و مردم انقلابی بودند که وظیفه بسیج مردم را در جهت مخالفت سیاستهای حکم کننده بر ذمه داشتند.»[۱]
مساجد نه تنها در آدرس مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد ایجاد حرکت و جنبش و نیز آگاه سازی مردم مسلمان ایران از ظلم وستم رژیم شاهنشاهی نقش تأثیرگزار و عمیقی ایفاء نمود بلکه در کنار آن، هسته های اول مبارزات مسلحانه را نیز شکل دهی و سازماندهی کرد مثلا می توان به «عمده ترین تشکل و دسته مذهبی، سیاسی و نظامی که در یکی از مساجد جنوب تهران شکل گرفت اشاره نمود، تشکیل هیات های موتلفه اسلامی توسط برخی از متدینین و متعهدین مذهبی که در اولین حرکت خود حسن علی منصور، ابتدا وزیر رژیم سلطان را ترور کردند.«جمعیت خصوصی اصلاح حوزه»، «سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی»، «المنصورون» و دهها تشکل سیاسی، مذهبی و نظامی، بهره مطلع سازی، اطلاع رسانی و هدایت علما و روحانیت در مساجد و جلسات مذهبی و سازمانهای شرعی بود و نیز بعضا بنیادهای رفاهی، اقتصادی چون بنیاد رفاه و تعاون اسلامی را می توان نام موفقیت.
نمونه دیگرنقش و جایگاه مسجد در شکل دهی انقلاب اسلامی، سخنرانی امام خمینی(س) در مسجد اعظم قم بوده می‌باشد. در فروردین ماه سال ۱۳۴۳ حضرت امام خمینی به محض آزادی از زندان، از پیکار علیه رژیم دست بر نداشت و جهت غربت و خنثی نمودن تبلیغات و شایعات رژیم خودکامه پهلوی، بر پایه ی تفاهم علمای اسلام بارژیم ، در«مسجداعظم» باحضور خیل کثیری ازطبقات متفاوت مردم به ایراد سخنرانی پرداخت. او طی سخنانی ضمن تأکید بر ادامه نهضت، اعلام کردند که : «قدرتها و ابرقدرتها و نوکران آن ها مطمئن باشند که در صورتی خمینى یکه و فقط هم بماند به راه خود که شیوه مبارزه با بی دینی و ظلم و بی دینی و بتپرستى می باشد رزرو مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد ادامه مىدهد و به یارى خدا در کنار بسیجیان جهان اسلام، این پابرهنههاى مغضوب دیکتاتورها، خواب وارفته را از دیدگان جهانخواران و سرسپردگانى که به ستم و ظلم خویشتن اصرار مىنمایند سلب خواهد کرد.»[۲]
مساجد در کنار بستر سازی جهت ایجاد کرد حرکت های انقلابی در دیگر موارد نیز بسیار فعال ظاهر شده و با بسیج امکانات و نیروهای مردمی، سعی در رفع نیازها و امداد رسانی در مواقع ما یحتاج به نیازمندان و جراحت دیدگان بوده می‌باشد. از جمله می توان در پایه یاری رسانی از وقوع زلزله ها و حادثه ها ناگهانی که صورت می‌بخشید. نظیر زلزله بوئین زهرا و زمین‌لرزه سال ۱۳۴۷ه. ش جنوب خراسان، سال ۱۳۵۷ طبس نام توفیق که، مردم با همکاری امامان جماعات و متولیان مساجد، با گاز به یاری آسیب دیدگان شتافتند درصورتی که چه این تکان مردمی خوشایند رژیم پاد شاه نبود زیرا احساس نوعی حس ناتوانی رژیم را در عکس العمل با مشکلات در ذهن ها مردم تداعی میکرد. این امداد ها در واقع نه فقط گوشه ای از نوع دوستی و تلاش بلند، غیرت، و وجود شم تعاون و همدردی را در افکار زنده می کرد، بلکه به نوعی، آیتم های وحدت و همبستگی و تعهد مذهبی را نیزدر آنان بوجود می آوردو بیش از پیش به مساجد، نقش محوری و تشکیل داد وفاق در حوزه می‌بخشید.
همچنین مساجد این امکان را برای انقلابیون مهیا می آوردند که ذیل هر شرایطی و در هر موقعیتی، مسائل مربوط به حرکت اسلامی را زنده نگه داشته و تداوم ببخشند. یکی از زمان ها، بهره گیری از مراسم بزرگداشت و ترحیمی بود که معمولاً در مساجد برگزار میشد. مثلا « درسال ۱۳۴۸ ش، در مجلس بزرگداشتی که جهت درگذشت برادر استاد محمد تقی شریعتی درمسجد آقا حسین(بناها) درمشهد برگزار شده بود و افراد اهل نبرد هم حضور داشتند، گفتگوهایی پیرامون مسایل سیاسی و مبارزاتی جاری شماره تلفن مسجد الزهرا احمد‌آباد مشهد ساختن شد.» [۳]
کاشی معقلی در معماری مسجد